Alles wat je moet weten over asbest.

De oude Egyptenaren gebruikten het om overleden farao's te balsemen. In de Eerste Wereldoorlog werd het als filtermateriaal in gasmaskers verwerkt. En tot in de jaren '80 is het in en om veel woningen toegepast. We hebben het over asbest. Maar wat ooit wondermateriaal leek, is inmiddels een kankerverwekkende stof gebleken. Zou jij asbest in of rond je huis herkennen? En weet jij wat je in zo'n geval moet doen? Wij spraken met Harry Gubbels van Gubbels Sloop en Asbestsanering bv. Hij vertelt alles wat je moet weten, zodat jouw veiligheid verzekerd is als je thuis op asbest stuit.

Brandwerend, sterk, flexibel, isolerend en goedkoop. Het zijn enkele eigenschappen waar asbest lange tijd zo om werd geprezen. Zolang de vezels goed in ander materiaal vastzitten - in bindmiddelen zoals cement, karton, lijm en gips - is er ook niet veel aan de hand. 'Het wordt pas gevaarlijk zodra je losgekomen vezels inademt. Als ze vrijkomen door zagen, boren of breken bijvoorbeeld', laat Gubbels weten. 'Om die reden is het belangrijk om te weten of je met asbest te maken hebt, nog voordat je aan een klus of verbouwing begint. Voor zowel jouw eigen gezondheid als die van de eventuele medewerkers van een klusbedrijf.'

In de jaren '80 werd het duidelijk: asbest is niet het geweldige materiaal waar het lange tijd voor werd aangezien. Het duurde even, maar sinds 1994 is het in Nederland dan ook verboden om het te verhandelen of gebruiken. 'Wij hebben die hele transitie meegemaakt', zo laat de saneerder weten. 'Van enkel het advies aan huiseigenaren om bij verwijdering de materialen nat te maken, tot de strenge eisen voor sanering vandaag de dag.' Die bewustwording neemt overigens niet weg dat in menig huis in ons land nog steeds asbest te vinden is. 'Vaak is de situatie niet gevaarlijk en is meteen tot verwijdering overgaan dus niet verplicht. Maar veel huizen van voor 1994 zijn inmiddels aan een opknapbeurt toe', aldus de expert. 'Daarmee is veilig saneren dus een heel actueel onderwerp.'

Asbest saneren: om vrijkomende vezels te voorkomen moet het met aandacht en de juiste aanpak gebeuren, zo stelt Gubbels. Toch vermoedt hij dat het in de praktijk met regelmaat fout gaat. 'Asbest is in het verleden op zó veel manieren verwerkt, dat veel mensen niet eens weten dat ze er mogelijk mee van doen hebben. En vermoed je niets, dan neem je natuurlijk geen maatregelen.' Soms zijn het klusbedrijven die - bewust of onbewust - voor onveilige situaties zorgen, aldus de expert. 'Ook zij herkennen bepaalde materialen bijvoorbeeld niet als potentieel gevaar. Ze twijfelen, maar willen hun opdrachtgever niet op extra kosten jagen. Of ze hebben niet de tijd om op de uitslagen van een professionele inspectie te wachten en 'halen het verdachte materiaal er zelf wel even uit'', zo vertelt hij. 'Ja, het kan binnen 10 minuten weg zijn. Maar we hebben het hier wel over iets onbetaalbaars als gezondheid. Sta dit dus niet toe!'

Even terug naar het begin: het begint dus allemaal met asbest herkennen. Geen eenvoudige klus. Want de microscopisch kleine, naaldachtige vezels van asbest zijn lastig met het blote oog te zien. Zéker als het in ander materiaal verwerkt is. Gubbels: 'Vroeger herkende je het in golfplaten bijvoorbeeld aan de typische honingraatstructuur. Maar in de loop der jaren zijn er materialen met soortgelijke structuren zónder asbest op de markt gekomen. Dat maakt het lastig. Er moet dan ook een laboratoriumtest aan te pas komen om echt uitsluitsel te geven.'

Het mag dan haast onmogelijk zijn om zelf asbest te herkennen, toch zijn er wel een aantal dingen waarop je kunt letten als je aan het klussen slaat, aldus de expert. Zo kan de leeftijd van materiaal iets zeggen over de kans dat ergens asbest in zit. De niet-hechtgebonden, losse variant mag sinds 1983 niet meer in Nederland verkocht worden. Het gaat dan om producten als isolatiekoord, zachtboard platen, sluitasbest en vloerzeil. Hechtgebonden asbest is sinds 1993 verboden. Harde plafondplaten en golfplaten zijn daar voorbeelden van.

Naast de leeftijd van het materiaal, zijn er ook verschillende productgroepen te benoemen waar vroeger vaak asbest in werd verwerkt. Milieu Centraal maakte het volgende overzicht:

Product	Waar kan het zitten?
Platen van cement, gips, vezel of karton van vóór 1994	Dakbeschot, plafond, onder het raam, als aftimmering of plaat in de meterkast, achter een radiator, gaskachel of cv-ketel, op deuren en bovenlichten, systeemwanden, ondervloerplaten, afdekplaat op de stortbak of luik van de kruipruimte, privacyscherm op balkon.
Imitatiemarmer van vóór 1994	Vensterbank, schouw (schoorsteenmantel), wandplaat achter wastafel.
Pijpen en buizen van vóór 1994	Afvoerbuis, riolering, ventilatiekanaal, afvoerbuis door dak.
Isolatie en 'klein spul' van vóór 1994	Isolatiemateriaal, pakkingen (bijvoorbeeld bij geiser of cv), afdichtkoord, pluggen, kit van kozijnen.
Tegellijm van vóór 1994	Tegellijm achter wandtegels en onder vloertegels (vaak in badkamer, keuken of toilet) en soms onder kleine mozaïektegels op vensterbanken.
Vloerzeil of vinyl van vóór 1985	Vloerzeil met onderlaag van papier (vaak in keukens en op trappen), harde vinyltegels (vaak in vochtige ruimtes als toiletten en keukens), asbesthoudende lijm.
Huishoudelijke apparaten van vóór 1994	Broodrooster, strijkijzer, warmhoudplaatje, straalkachel, haardroger, bloembak, biljarttafel, geldkluis.

Bron: Milieu Centraal

Denk je nu: dít materiaal bij mij thuis zou weleens asbest kunnen bevatten? Dan kun je het zelf onderzoeken. 'Maak het materiaal eerst goed nat. Zo voorkom je dat er vezels in de lucht terechtkomen. Steek vervolgens met een schroevendraaier een klein stuk materiaal af. Het monster stuur je in een zakje naar een gespecialiseerd laboratorium op.' Of dat zelf afsteken niet gevaarlijk is? 'Als particulier doe je dit natuurlijk niet dagelijks, dus de eventuele blootstelling is minimaal. En bij de bouwmarkt zijn speciale doe-het-zelf-sets te krijgen. Fijn voor wat extra veiligheid.'

Het genoemde onderzoek kost een paar tientjes, zo laat Gubbels weten. 'Vele malen minder dan een gespecialiseerd bedrijf langs laten komen. Een prima optie dus om een specifiek materiaal onder de loep te nemen.' Toch heb je pas 100% zekerheid over de aanwezigheid ervan in je gehele woning als je een complete asbest­inventarisatie uit laat voeren. Zo'n controle bestaat uit bureauonderzoek, een inspectie van het héle gebouw, monsterafname van verdachte materialen, analyse en rapportage. De saneringsexpert: 'Ook de plekken waar je in 1^e instantie zelf niet aan gedacht hebt, of die je zelf misschien niet meteen verdacht vond, worden dan dus door een professional gecontroleerd. En je weet of het nog in goede staat is, of dat de situatie onveilig is.' Belangrijk: laat zo'n controle enkel uitvoeren door een gespecialiseerd bedrijf. Dan weet je dat het volledig en goed gebeurt. Bekijk een overzicht van gecertificeerde asbest­inventarisatie­bedrijven en -verwijderaars.

Mogelijk heb je verbouwingsplannen of wil je gaan slopen. In dat geval is de hiervoor genoemde controle veel minder vrijblijvend. Gaat het om een woning van vóór 1994, dan is een professionele asbest­inventarisatie in de meeste gevallen namelijk verplicht. Of je nu voor totaalsloop gaat of enkel wat wandtegeltjes vervangen wilt. 'De partij die de controle uitvoert stelt na onderzoek een uitgebreid rapport op. Asbest gevonden? Dan wordt in het document bijvoorbeeld aangegeven in welke risicoklasse de verwijdering ervan valt. Zo weet je meteen wat je eventueel zelf mag saneren en wat je moet uitbesteden.'

Kies je ervoor de verbouwing door te zetten, dan moet jij of het bedrijf dat je voor de verbouwing inschakelt een sloopmelding doen. En daarbij aangeven dat er asbest in het spel is. 'Pas na goedkeuring mogen de sanering en de andere werkzaamheden plaatsvinden.' Gubbels heeft in zijn jaren in de branche ook genoeg verhalen gehoord waarbij geen inventarisatie plaatsvond, maar meteen tot klussen werd overgegaan. Goedkoop bleek dan toch duurkoop. 'Een mooie grote, luxe woning die verbouwd werd bijvoorbeeld; bij een controle bleken in de kelder asbesthoudende materialen aanwezig te zijn. Het klusbedrijf had daar nietsvermoedend in geboord en geslepen. Het gevolg? De asbest had zich door de hele woning verspreid. Het volledige huis is dan ook hermetisch afgesloten. De bewoners hebben vanwege besmetting bijna álles weg moeten gooien; van de meubels tot aan hun kleding. Sommige zaken kun je natuurlijk wel schoon laten maken. Maar de kosten daarvoor lopen ontzettend in de papieren. Uiteindelijk ben je dan vele malen meer kwijt dan dat wat een inventarisatie en sanering in 1^e instantie kosten.'

Ben je van plan te verhuizen? Ook dan zou je eigenlijk nog vóór de koop een asbest­inventarisatie uit moeten laten voeren, zo gaat Gubbels verder. Grote verbouwingsplannen of niet. 'Want in een nieuw aangekochte woning wil je toch al snel ergens een lamp of een schilderij ophangen. Of de elektriciteitsdraden op zolder omleggen. In veel oudere huizen zijn bijvoorbeeld asbestplaten onder de dakpannen gespijkerd. Voor je het weet ben je dan onbewust in asbest aan het schroeven en boren.' 

Een inventarisatie is dus aan te raden. Maar van een wettelijke verplichting is in zo'n geval geen sprake. 'Vandaar dat het veel te weinig gebeurt. De kosten voor de inventarisatie zijn meestal een drempel. En worden er inderdaad asbesthoudende materialen gevonden die meteen verwijderd moeten worden, dan zijn de bedragen voor sanering niet mals. Maar vergeet niet: het gaat om je gezondheid.' Een praktisch punt: laat je zo'n inventarisatie nog vóór de koop van een huis uitvoeren, dan heb je natuurlijk wel akkoord nodig van de verkopende partij, zo voegt hij toe. Zéker als er hier en daar wat opengebroken wordt. Let ook altijd goed op de asbestclausule in het koopcontract. Want wat staat er precies omschreven? Zijn de kosten bijvoorbeeld voor jezelf, of zijn ze te verhalen op de verkopende partij? Daarover wil je van tevoren al duidelijkheid hebben.'

Blijkt dat ergens bij jou in huis asbest aanwezig is? Dan wil je natuurlijk weten of het kan blijven zitten of verwijderd moet worden. Asbestdaken ben je bijvoorbeeld liever kwijt dan rijk. Dit omdat ze door de verschillende weersinvloeden slijten en beschadigd raken. En je weet inmiddels: op die manier komen de schadelijke vezels vrij. Het kan ook zijn dat je asbestmateriaal in huis hebt dat nog stevig vast zit. Zoals in een vensterbank. Is het materiaal onbeschadigd, dan kun je het waarschijnlijk gewoon laten zitten. Een asbest­inventarisatie­bedrijf adviseert je op dat gebied. 

Weet wel: als eigenaar van een woning of schuur ben jíj verantwoordelijk voor de asbesthoudende materialen die erin verwerkt zijn. Jij maakt dus zelf de keuze tussen verwijderen of laten zitten. Tenzij er sprake van een gevaarlijke situatie is, bijvoorbeeld met een asbestdak in slechte staat. In zo'n geval kan de gemeente verwijdering eisen. En húúr je een woning met losgebonden asbest of asbesthoudend materiaal waarvan de kwaliteit afneemt? Dan kun je de verhuurder verzoeken om tot verwijdering over te gaan.

De hoofdregel is dat enkel een gecertificeerd bedrijf asbest mag verwijderen. Een verkeerde manier van saneren is vaak namelijk gevaarlijker dan laten zitten. Een expert weet hoe er zo min mogelijk asbestvezels vrijkomen. En maakt alles grondig schoon, waardoor er geen vezels in je woning achterblijven. De 'eigenaar' van het asbest (of het saneringsbedrijf) moet de sanering wel van tevoren bij de gemeente melden en een officieel akkoord afwachten.

Bepaalde zaken mag je zelf verwijderen. 'Dit wel onder strikte voorwaarden', zo laat Gubbels weten. Of je een vergunning nodig hebt hangt vooral af van de saneringsklasse en wordt beschreven in een inventarisatie­rapport. 'Dat is geheel afhankelijk van de situatie en is op voorhand dus moeilijk te bepalen', zo stelt hij. 'Een oude bloembak van asbestcement mag je bijvoorbeeld zelf afvoeren, zolang je de regels voor het juist inpakken en vervoeren maar volgt. En als er na een zware storm stukjes asbesthoudende golfplaat in je tuin liggen, kun je ze ook zelf oppakken en in een zak doen. Maar is er sprake van schade of loszittende vezels, dan wordt het al een ander verhaal. Een harde grens is er dus niet.'

De Rijksoverheid maakte een overzicht van de regels. In algemene zin geldt voor het particulier verwijderen van asbest het volgende:

• Het gaat om minder dan 35m² en je moet het oppervlak in 1 keer verwijderen.
• Je mag het materiaal niet deels zelf verwijderen en voor het andere deel een professioneel bedrijf inschakelen.
• Het materiaal moet onbeschadigd zijn, en de asbest hechtgebonden.
• Het materiaal is met schroeven bevestigd of ligt los. Trekken, wrikken of breken is dus niet nodig.
• Verwijderen kan zonder te zagen, breken, boren of vouwen. In kleine stukken verdelen om te verpakken of vervoeren is dus niet toegestaan.
• Je hebt eerst een sloopmelding gedaan bij het Omgevingsloket van je gemeente. Pas als je officieel toestemming hebt, mag je gaan verwijderen. 
• Kleine, losse voorwerpen mag je zelf verwijderen. Die breng je naar het milieustation. Dit altijd goed verpakt in plastic (dat je eventueel van tevoren bij de milieustraat hebt opgehaald). Meld altijd even bij een medewerker dat het om asbest gaat.
• Je verwijdert het materiaal zelf. Je schakelt dus geen betaalde klusser of bedrijf in. Onbetaalde hulp van vrienden of buren mag wel.

Asbestsanering is een erg precieze, specialistische klus. Niet zo gek dus dat er enorm veel regels en maatregelen aan te pas komen. En dat er de nodige kosten aan verbonden zijn. De exacte bedragen voor sanering hangen van de situatie af. Zo spelen onder meer de vierkante meters en het aantal besmette ruimtes een rol. Gubbels: 'Maar bij een toilet van 1 vierkante meter ben je wel al snel zo’n € 1.000,- kwijt.' Een erkend bedrijf kan voorafgaand aan de werkzaamheden een inschatting voor je maken.

Goed om te weten: er is geen landelijke subsidieregeling voor de verwijdering van asbest. Maar informeer vooral eens bij je gemeente of provincie naar de mogelijkheden voor een lening via het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting. Met die lening kun je de kosten voor sanering van asbest betalen.