Alles over online identiteits­fraude

Online winkelen met de optie 'achteraf betalen'. Een bankrekening, lening of creditcard aanvragen. Of het afsluiten van een nieuw telefoon­abonnement. Stel je voor dat een oplichter dat uit jóúw naam doet. Die is vervolgens nergens te bekennen, en jij krijgt de ene na de andere rekening gepresenteerd. Deze vorm van oplichting komt helaas vaker voor dan je denkt. En dus doken wij in de wereld van online identiteitsfraude. Want wat is het precies? Hoe beperk je schade? En belangrijker nog: hoe voorkom je dat criminelen met je gegevens aan de haal gaan?

Identiteitsgegevens: ze kunnen uit je tas, laptop of telefoon worden gestolen. Verzameld zijn door misleiding via bijvoorbeeld een valse advertentie, e-mail of babbeltruc. Of misschien heb je ze met de beste bedoelingen zelf online gedeeld. Met persoons­gegevens zoals je naam, adres en burger­service­nummer, kunnen criminelen heel wat aanrichten. Na het lezen van dit artikel weet jij alles over het hoe en wat. En ben je beter gewapend tegen het leed dat online identiteitsfraude heet.

We beginnen bij het begin. Bij identiteitsfraude - ook wel gegevens­misbruik genoemd - doet iemand anders zich voor als jou. Zonder dat jij daar zelf van op de hoogte bent. Maar de kans is groot dat je er op een gegeven moment achter komt. Omdat je rekeningen ontvangt voor spullen die jijzelf nooit bestelde bijvoorbeeld. Of omdat een incassobureau of deurwaarder bij je op de stoep staat. Helaas is het kwaad dan al geschied. Een gewaarschuwd mens telt dus écht voor 2.

Oplichters die zich schuldig maken aan identiteitsfraude doen dat via verschillende wegen. Afhankelijk van de gegevens die ze bij elkaar verzameld hebben, kunnen ze onder andere op jouw naam: 

• online aankopen doen;
• telefoonabonnementen afsluiten;
• een woning huren;
• bankrekeningen openen;
• leningen en creditcards aanvragen;
• een auto huren of een proefrit maken;
• zich als jou voordoen op social media.

Criminelen zijn vindingrijk. Ze proberen bijvoorbeeld op onderstaande manieren aan jouw persoonlijke informatie te komen. Om ze vervolgens online te misbruiken.

• Een digitale hack - persoonlijk
  Criminelen hacken je telefoon of computer, en komen op die manier aan je gegevens. Of ze hebben het gemunt op een programma of app die je gebruikt. Neem je e-mail; een grote bron van informatie en mogelijkheden. Via die weg kunnen ze wachtwoorden aanpassen, en hun gang gaan bij verschillende websites en instanties.
• Een digitale hack - bedrijfsmatig
  Kwaadwillenden hacken een bedrijf, en maken zo gegevens van klanten of zakelijke relaties buit. Zoals namen, adressen, geboortedata, telefoonnummers en bank­rekening­nummers. Maar ook e-mailadressen en wachtwoorden. Met die gegevens gaan ze daarna aan de haal.
• Online advertenties
  Oplichters doen zich bijvoorbeeld voor als een partij die concertkaartjes verkoopt, een woonruimte aanbiedt of een leuke vacature heeft. Als de verleiding maar groot genoeg is, bestaat de kans dat je nét even te veel informatie weggeeft.
• Phishing
  Bij phishing misleiden criminelen je met nep e-mails. Ze doen zich in hun berichtgeving voor als de overheid, je bank of een ander bekend bedrijf. En lokken je naar een zogenaamde inlogpagina. Op die manier proberen ze gegevens te ontfutselen. Zoals je DigiD-inlognaam en -wachtwoord.
• Spoofing
  Bij deze vorm van fraude lijken criminelen te bellen vanaf het nummer van bijvoorbeeld je gemeente of bank. Om vervolgens toegang te krijgen tot je geld en persoonlijke informatie. Pas te laat realiseer jij je dat het niet die instantie was die contact met je opnam. Een schrijnend voorbeeld van zo'n truc lees je hier.
• Hengelen
  Door fysieke post uit jouw brievenbus te hengelen, komen criminelen aan allerlei data. Persoonsgegevens op loonstroken en verzekeringspapieren bijvoorbeeld. Die ze online kunnen gebruiken voor eigen gewin. 
• ID-kaart, paspoort of rijbewijs
  Fraudeurs stelen (een kopie van) je identiteitsbewijs. Bijvoorbeeld uit je tas of huis. En sluiten vervolgens op jouw naam abonnementen en leningen af. Vragen subsidies of toeslagen aan. Of openen een bankrekening.

Wil jij weten hoe het zit met jouw online veiligheid? Vul dan onze CyberCheck in en krijg een goed inzicht. De CyberCheck bestaat uit 3 thema's: veilig delen van (persoons)gegevens, alertheid op misleiding en beveiliging van account en apparaat. Op basis van je antwoorden ontvang je een score en tips om je online veiligheid te vergroten.

Je kunt nog zo goed weten wat de gevaren zijn; ze in de praktijk daadwerkelijk herkennen is het allerbelangrijkste. Hieronder zetten wij een aantal signalen voor je onder elkaar:

• Je contacten krijgen e-mails uit jouw naam, maar die heb jij niet verstuurd. Of jijzelf ontvangst juist e-mails over een gewijzigd wachtwoord of een bestelbevestiging.
• Je ontvangt berichten van mensen die jou als fraudeur bestempelen. Omdat je ze via online marktplaatsen zou hebben opgelicht.
• Je ziet op MijnOverheid dat je gegevens veranderd zijn. Je staat bijvoorbeeld op een ander adres ingeschreven. Hierdoor kunnen belangrijke zaken zonder jouw medeweten aangepast worden.
• Je ontvangt rekeningen, betalings­herinneringen of er staat zelfs een incassobureau voor je deur. Om de kosten voor een woonruimte, telefoonabonnement of lening te innen bijvoorbeeld. 
• Je ziet of hoort dat jouw naam en/of foto op social media gebruikt zijn voor een nepprofiel.

Voorkomen is beter dan pleisters plakken. Daarom enkele tips om online criminelen een stap voor te zijn:

• Stel tweestaps­verificatie voor je accounts in. Hiermee bevestig je na het invullen van je gebruikersnaam en wachtwoord, op een aanvullende manier dat jij het bent. Met een toegangscode die je ontvangt per sms bijvoorbeeld.
• Gebruik sterke wachtwoorden en verander ze met regelmaat. Deel ze uiteraard niet met anderen.
• Installeer de laatste updates op je apparaten en maak gebruik van een goede virusscanner.
• Klik in e-mails niet zomaar op een link naar een inlogpagina. Zoek zelf eerst naar het juiste webadres. En houd hierbij in het achterhoofd dat de overheid nooit berichten verzendt met daarin een link naar een inlogpagina. Twijfel je aan de echtheid van een link? Controleer die dan op betrouwbaarheid en veiligheid: haal de url door de linkchecker van Checkjelinkje.
• Verwijder bestanden en accounts van oude telefoons en computers voordat je afscheid van de apparaten neemt.
• Bewaar je identiteits­document op een veilige plaats. Kwijt of gestolen? Meld dit dan direct bij de gemeente.
• Stuur bij online kopen of verkopen nooit een kopie van je identiteits­document of bankpas door.
• Ben je bewust van wat je deelt via sociale media. Vermijd ook hier foto's van je paspoort, identiteitskaart of rijbewijs. En deel je telefoonnummer of e-mailadres niet met iedereen.
• Besluit je toch een kopie van je identiteitsbewijs te overleggen? Doe dit dan op een veilige manier met de KopieID-app. Je maakt een foto van je identiteitsbewijs, waarna je een aantal gegevens kunt doorstrepen. En je voorziet de kopie met hetzelfde gemak van een watermerk. Je downloadt de app gratis via App Store of Play Store. 
• Een alternatief voor het veilig delen van een kopie van je paspoort, rijbewijs of ID-kaart is PassProtect. Deze speciaal ontwikkelde folie dekt persoonsgegevens zoals je burger­service­nummer af bij het maken van een scan.
• Zorg voor een slot op je brievenbus, en monteer een stevige borstel achter de klep. Zo ben je posthengelen de baas.
• Ga je verhuizen? Laat je post dan automatisch doorsturen via de Verhuisservice van PostNL. Hierdoor verklein je de kans dat je persoonsgegevens in verkeerde handen terechtkomen.

Gegevensdiefstal, je hoopt er nooit mee te maken te krijgen. Maar vermoed je dat je er toch het slachtoffer van bent? Dan is het ontzettend belangrijk om actie te ondernemen. Laat allereerst je bankrekening en creditcard tijdelijk blokkeren, en verzamel zo veel mogelijk bewijs. Doe aangifte bij de politie (in het geval van online identiteitsfraude kan dat via Mijn Politie). En maak een melding bij het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude. Het meldpunt geeft je advies op maat. En door jouw melding kunnen nieuwe dreigingen beter in kaart worden gebracht.